Verandering

De laatste weken van het jaar zijn voor veel mensen een tijd van bezinning en nadenken over de toekomst. Heeft het afgelopen jaar je gebracht wat je ervan verwachtte? Ben je tevreden over het leven dat je nu leidt? Wat zou je anders willen, en wat is er nodig om dat andere te bereiken?

Meestal zijn het voorbij vlietende gedachten. Omdat je gelukkig bent met de positie in het leven waar je je nu bevindt. Of omdat je denkt dat goede voornemens zinloos zijn, omdat er toch nooit iets van terechtkomt…

Nog niet zo lang geleden dacht ik ook dat mijn leven tot aan mijn pensioen wel altijd op dezelfde manier zou blijven voortgaan. Ik werkte in het onderwijs en hoewel ik ontzettend kon genieten van het contact met de leerlingen, was ik duidelijk niet voor het leraarschap in de wieg gelegd. Ik had een gigantisch ordeprobleem, waardoor alle goede eigenschappen die ik wél had, zoals vakkennis, bevlogenheid en liefde voor die kinderen, veel te weinig tot hun recht kwamen. Mijn gebrek aan overwicht was niet goed voor de leerlingen en voor de school, en – hoewel ik daar het minst bij stilstond – het was ook niet goed voor mezelf.

Ik probeerde het probleem te ondervangen door tot diep in de nacht mijn lessen voor te bereiden. Maar mijn doorwrochte stencils en grappige video’s werden door de leerlingen nauwelijks opgemerkt, en het enige resultaat was dat ik de volgende dag doodmoe voor de klas stond. Later bleef ik dezelfde hoeveelheid tijd aan mijn voorbereiding besteden, maar er kwam niets meer uit. De gedachte aan wat me te wachten stond, was genoeg om me emotioneel en creatief geheel te verlammen. Uiteindelijk zou ook mijn gezondheid een flinke knauw krijgen, en ik mag van geluk spreken dat de gevolgen niet ernstiger zijn geweest.

Zonder dat ik me daarvan bewust was, waren de bakens in mijn leven echter al bezig om te verschuiven. Voor de stap die ik later zou nemen, waren twee gebeurtenissen volgens mij van doorslaggevend belang.

De eerste daarvan was dat ik Facebook ontdekte. Terwijl ik overdag opgesloten zat in mijn schoolbestaan, begon ik in de avonduren mijn contacten uit te breiden. De mensen die ik als vrienden koos, waren niet mijn collega’s van school – die ik in het echte leven trouwens zoveel mogelijk uit de weg ging, omdat ik me schaamde voor mijn eigen falen als onderwijzer. Nee, de mensen die ik via Facebook opzocht, waren in de eerste plaats mijn oude vrienden uit Zuid-Afrika, het land waar ik in de jaren ’90 gewoond heb en die ik sindsdien uit het oog was verloren. En in de tweede plaats werd ik aangetrokken tot de wereld van schrijvers en journalisten. Instinctief leerde ik waar mijn passie lag: bij Zuid-Afrika en bij het schrijven.

De tweede gebeurtenis die mij ertoe zou brengen om de koers van mijn leven drastisch te verleggen, was een concert. Eerlijk gezegd hadden mijn vriendin en ik er niets van verwacht; we gingen alleen maar omdat het een concert van een Zuid-Afrikaanse zangeres zou zijn, en we voelden het min of meer als onze plicht om dat te ondersteunen. Maar zodra Amanda Strydom begon te zingen, wist ik dat mijn leven hierna nooit meer hetzelfde zou zijn. Haar stem die recht naar mijn hart ging. De klank van de Afrikaanse taal. En haar tekst, als een oproep om dat te doen waarvoor ik – zoals ik van jongs af heb geweten – eigenlijk bedoeld ben: schrijven. ‘Haar woorde word saad, en die saad word ’n ster…’ Ik herinner me dat ik, teruglopend naar het station, midden op die besneeuwde gracht ben blijven staan en mijn vriendin heb gevraagd: ‘Wat is er zojuist gebeurd? Dit kan toch niet zonder gevolgen blijven?’

Sinds die memorabele avond zijn er nog een paar jaar verstreken, tot het op een dag – onaangekondigd, werkelijk van het ene moment op het andere – glashelder voor me was. Ik paste niet in het onderwijs, en het was duidelijk welke richting ik wél uit moest. Toen kostte het me maar een paar uur om de knoop door te hakken en mijn ontslagbrief te schrijven, die voor iedereen als een verrassing kwam. Nee, ik had nog geen uitzicht op ander werk, en ik wist dat de kans om een baan te vinden die aansloot bij de twee terreinen waar mijn hart naar uitging – Zuid-Afrika en schrijven – heel klein zou zijn. Maar ik wist ook dat ik niet voor eeuwig kon blijven doormodderen in het onderwijs, en dat het met integriteit te maken had om nu mijn passie te volgen.

Helemaal onvoorbereid was ik niet. Ik had in mijn leven al een paar keer eerder drastische keuzes gemaakt. Zulke keuzes horen bij een bepaald stadium in je leven. Je kunt je afvragen of ze zo verstandig zijn – en als jij het niet doet, stellen anderen die vraag wel voor jou. Maar op een gegeven moment moet je gewoon aanvaarden dat je die stap gezet hebt. En het feit dat je dat één keer gedaan hebt, leert je ook dat niets je verhoedt om het nóg een keer te proberen – tot je een manier van leven hebt gevonden die bij jou past.

De ervaring had me ook geleerd dat het, linksom of rechtsom, altijd wel weer goed zou komen. Het lijkt misschien eng om je baan op te geven. Maar zelf vertrekken maakte mijn uitgangspositie in ieder geval sterker dan wanneer ik nog een paar jaar had gewacht, tot mijn gezondheid het finaal had begeven of iemand voor mij zou besluiten dat het echt niet verder ging. Ik leefde op bescheiden voet en ik had tijdens mijn onderwijsjaren genoeg gespaard om het een paar maanden te kunnen uitzingen. En gelukkig is de sociale zekerheid in Nederland zodanig, dat je nooit van honger zult omkomen. Als je er open over nadenkt, valt het met de risico’s eigenlijk wel mee.

Om mijn droom te kunnen verwezenlijken, waren twee eigenschappen onmisbaar: een beetje schrijftalent, en mijn werkethiek. Als freelance tekstschrijver moet je aanvaardbare stukken kunnen schrijven en je moet de discipline hebben om elke dag achter de computer te kruipen. Maar daarnaast bleek nóg één bate van grote betekenis: het netwerk dat ik over de jaren had opgebouwd en dat ik dankzij Facebook heb kunnen herwinnen en uitbreiden. Terwijl ik mezelf altijd als een solist heb beschouwd, merk ik nu hoe belangrijk mijn vrienden voor me zijn. De meeste werkopdrachten komen via-via. Mijn vrienden inspireren me, ze zijn mijn toetssteen en brengen me op nieuwe ideeën, en ze houden me via de sociale media gezelschap als ik thuis alleen aan het werk ben.

Nadat ik uit het onderwijs ben gestapt, heb ik twee nieuwe vormen van werk gevonden: als hoofdredacteur van Maandblad Zuid-Afrika en als vertaler van Afrikaanse romans. Daarnaast heeft de vrijheid van het bestaan als freelancer mij de ruimte gegeven om een groot evenement te organiseren, de Week van de Afrikaanse roman. Een ideale combinatie, als je bedenkt dat ik twee dingen hoopte te bereiken: meer schrijven en meer Zuid-Afrika!

Eind goed, al goed…? Voorlopig wel. Dat wil niet zeggen dat ik in mijn huidige werksituatie nooit tegenslagen ondervind, of dat alle aspecten van mijn werk even bevredigend zijn. Dat zul je altijd zien. Verder is het goed om je te realiseren dat er nog verbeteringen mogelijk zijn. Als freelancer – of zzp’er – krijg je te maken met beslommernissen die je in loondienst, zoals in het onderwijs, níet had. Opeens ben ik zelf verantwoordelijk voor mijn financiële administratie – iets waar ik totaal geen belangstelling voor kan opbrengen. Ik vrees dan ook dat er in deze eerste periode heel wat geld is weggelekt doordat het me nog niet is gelukt om dat administratieve gedoe als wezenlijk onderdeel van mijn nieuwe bestaan te zien. Ook moet ik nu actief op zoek naar opdrachten, terwijl jezelf verkopen me niet erg ligt. Je hart volgen is beslist geen quick-fix waardoor alles in één keer goedkomt. Je zult jezelf moeten blijven ontwikkelen.

En ook dat wat ik deze keer heb bereikt, door de veiligheid van een vaste baan op te geven en te kiezen voor een bestaan waarin meer ruimte is voor ‘de taal van mijn hart’, hoeft geen eindpunt te zijn. Voorlopig valt er nog veel te ontdekken en te verbeteren, en ik ben dankbaar voor de kansen die ik krijg. Maar ook hier geldt dat keuzes uit het verleden gezien moeten worden in het licht van de tijd waarin ze zijn gemaakt. Je hoeft er niet altijd een oordeel over te hebben. Zolang je je maar vrij voelt om elke dag opnieuw grote en kleine keuzes te maken die laten zien waar je nu staat.