Zuid-Afrika heeft écht een goed verhaal

Het is niet moeilijk om elke maand weer een onderwerp te bedenken voor dit opiniestuk. Zuid-Afrika heeft nu eenmaal een president die alles wat hij aanraakt, in goud veranderd. Voor hemzelf en zijn vazallen dan. Wie zich buiten deze kring bevindt, ziet vooral vriendjespolitiek, corruptie, machtsmisbruik en doofpotaffaires. Uit de media ontstaat het beeld van een man die met een grote boog om het parlement heen loopt om kritische vragen van volksvertegenwoordigers te vermijden, die de aanbevelingen van de Public Protector aan zijn laars lapt en die, door vrienden op strategische plaatsen te benoemen, voortdurend bezig is om zijn greep op onder meer de media en justitie te versterken. Zijn woordvoerder moet zich in allerlei bochten wringen om zogenaamde misverstanden en verkeerde voorstellingen te ontzenuwen en de spindoctors van zijn partij proberen krampachtig om een ander, gunstiger beeld op te roepen. ‘South Africa has a good story to tell’, zeggen ze. Maar er is te veel gebeurd. De boodschap komt niet over. De economische groei blijft achter, terwijl cruciale sectoren zoals onderwijs en gezondheidszorg steeds dieper wegzakken. Het gesjoemel aan de top leidt de aandacht af van zaken waar het in de politiek en in de media werkelijk over zou moeten gaan. Het weglekken van geld gaat direct ten koste van de Zuid-Afrikaanse bevolking. En de verontwaardiging, de teleurstelling, de schaamte en het cynisme die iedereen bekruipen die het nieuws met enige regelmaat volgt, leiden veelvuldig tot anarchisme, depressie en apathie.

Toch heeft Zuid-Afrika wel degelijk een ‘goed verhaal’ te vertellen. We mogen constateren dat het land, ten spijte van alle intriges en achterklap, nog steeds bestaat en dat de levensomstandigheden van de meeste Zuid-Afrikanen er de afgelopen twintig jaar op vooruit zijn gegaan. Blijkbaar draait de economie gewoon door, ondanks alle gekkigheid daar boven. Er zijn civiele organisaties die hun verantwoordelijkheid nemen en die waar dat nodig is, taken van de overheid overnemen. Er zijn bedrijven en particulieren die diep in de buidel tasten zodat de kunsten kunnen bloeien. En blijkbaar zijn er in brede lagen van de samenleving nog steeds mensen die naar elkaar omkijken en elkaar de hand reiken. Wie zelf in Zuid-Afrika is geweest, kent vast wel zo’n middenklassegezin dat ervoor zorgt dat de huishulp en de tuinman een behoorlijk huis hebben om in te wonen, dat ze na hun pensioen verzorgd achterblijven en dat hun kinderen na school kunnen gaan studeren. Of een stevige mama in de townships, die het geld dat ze heeft verdiend met haar bed & breakfast terugpompt in de gemeenschap, bijvoorbeeld door een gaarkeuken op te zetten, zodat de kinderen uit de buurt niet met een lege maag naar school hoeven. Hoe vaak word je er als toerist niet op gewezen dat je bedelaars geen geld moet geven, omdat het onmiddellijk weer aan tik en drank wordt uitgegeven? ‘Ik koop altijd een brood en wat drinken voor ze’, volgt er dan dikwijls meteen achteraan. En dan is er natuurlijk het verhaal van de zwarte miljonair die heeft beloofd om de helft van zijn kapitaal aan goede doelen weg te geven, en die zijn rijke vrienden heeft opgeroepen om hetzelfde te doen.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van de geweldige maatschappelijke betrokkenheid, gepaard aan een formidabele daadkracht, die wat mij betreft het échte ‘goede verhaal’ van Zuid-Afrika uitmaken. Dat wordt te weinig verteld, omdat de mensen die een ander helpen, zich daar niet graag op laten voorstaan. Of omdat ze niet beseffen dat het iets bijzonders is, wat ze doen. Maar als je zelf in een land woont waar het gemiddelde welvaartspeil veel hoger ligt en waar bijna alles piekfijn geregeld is, dan weet je dat die zorg voor elkaar helemaal niet zo vanzelfsprekend is. Het is dít Zuid-Afrika dat ik, als bitterheid en pessimisme de overhand dreigen te nemen, steeds voor ogen houd.